Postkolik_Loader
Haberi Paylaş!
POP-KÜLTÜR
10/11/2018

Dillerin efendisi: J.R.R. Tolkien tarafından oluşturulmuş diller

Başta Yüzüklerin Efendisi üçlemesi olmak üzere pek çok dünyaca ünlü esere imzasını atan İngiliz filoloji profesörü J.R.R. Tolkien'in kariyerinin en önemli tarafı,  filolog yani dil bilimci kimliği!


Tüm zamanların en çok okunan, en sevilen ve en çok ilham veren yazarlarından biri olmak elbette müthiş; ancak Tolkien'in kariyerinin en önemli tarafı, pek bilinmeyen filolog yani dil bilimci kimliği! Tolkien'in yazarlığında da büyük ölçüde faydalandığı bu benzersiz akademik kariyer, yazarın farklı lisanlara duyduğu ilgi ve felsefe sevdasıyla direkt olarak göbekten bağlı.
Üniversitede İngiliz filolojisi okuyan Tolkien, o kadar başarılıdır ki yan dal olarak antik İskandinav dilleri diploması da almıştır. Üniversitedeki bu başarısı, Tolkien'i dünyanın en prestijli İngilizce sözlük ve imla kılavuzu olan Oxford English Dictionary bünyesinde çalışma imkanıyla mükafatlandırmıştır. Burada beş sene kadar çalıştıktan sonra Leeds Üniversitesi'nde dersler vermeye başlayan Tolkien; antik İngilizce, antik İngiliz savaş kitabeleri, İngiltere tarihi, antik İngiliz filolojisi, Alman filolojisine giriş, Gotik ve antik İskandinav dilleri branşlarında çalışmıştır. 33 yaşındayken Oxford'ta bulunan Pembroke College'a profesörlük unvanı için başvurusunu yapmıştır. Uzun yıllar süresince Kelt ve İngilizce arasındaki ilişkiyi inceleyen ve bu konuda sayısız makale yayınlayan ve konferanslar veren Tolkien, Büyük Britanya'da konuşulan ve sayısı 70'i aşan lehçe ve lisana kusursuz derecede hakimdir.

 

Tolkien, yalnızca var olan dillere karşı merak beslemiyordu. Kendi icadı olan lisanları kurgulamak, onlara alfabeler bulmak ve lehçeler türetmek en büyük merakıydı. Yarattığı lisanlar çerçevesinde yaptığı en derin üretim, Quenya ve Sindarin lisanlarında ortaya çıkmıştır. Tolkien hayranları bu iki lisanı, Elf ırkının kadim dilleri olarak bilmektedir. Bu iki lisanın etimolojik yapısı aynı zamanda Tolkien'in Orta Dünya mitolojisinin de kökenini oluşturmaktadır. Orta Dünya'ya dair en kadim belgeler bir araya toplandığında Quenya ve Sindarin lisanlarının diğer lisanlardan çok daha bereketli ürünler ortaya çıkardığı görülebilir.
Tolkien için bir lisanın olmazsa olmazı estetik duygusudur. Hem yazılı hem de fonetik olarak estetiğin mevcut en üst düzeyini hedefleyen Tolkien, Quenya'yı bu perspektifin ışığında yaratmıştır. Tolkien'e göre fonetik ve estetiğin melez halen geldiği "phonaesthetic" kavramı, Quenya dilinin oluşumunun bir numaralı mümessiliymiş. Tolkien, Quenya'yı "Elflerin Latincesi" olarak da adlandırmıştır. Quenya'yı kurgularken; Latince, Fince, Kelt Dilleri ve Yunanca'dan esinlenen Tolkien, ortaya benzersiz bir melez çıkarmayı başarmıştır. İlerleyen yıllarda Orta Dünya lisanlarına iyiden iyiye yoğunlaşan Tolkien'in, The Silmarillion'da adını geçirdiği Lhammas'ı kaleme alması, Orta Dünya mitolojisindeki en büyük kırılmaya sebep olmuştu. Lhammas, Orta Dünya dil kökenlerini araştıranlar için yeri doldurulmaz bir kaynakça ortaya koymuştu.


Tolkien, Orta Dünya'da konuşulan "ortak" lisanların ve farklı ırklara ait özel lisanların tamamının Valarin adı verilen ve "tanrıların dili" olarak kabul edilen lisandan türediğini net bir biçimde ifade etmiştir. Valarin dili daha sonra üç ana gruba ayrılmıştır. Elf'lerin lisanına dönüşen Oromëan, insan ve cüce ırklarının lisanına dönüşen Aulëan ve Orc ırkının lisanına dönüşen Melkian bu üç ana dil kanadının adlarıdır. Sauron'un kullandığı ve yüzük tayfları tarafından da kullanılan Black Speech ise kökü Lhammas'ta belirtilmeyen tek Orta Dünya lisanıdır. Tabii bu bahsettiklerimiz Orta Dünya lisan gruplarının en üst sınıflarıdır. Orta Dünya sakinlerinin birbirleri arasında kullandıkları 60 civarı lisan vardır ve Tolkien bu lisanların hemen hemen tamamına yakınında en azından bir şiir ya da bir antik yazıt kaleme almıştır! Tolkien'e "Lisanların Einstein'ı" diyenler mübalağa etmiyorlar anlayacağınız.